آنوریسم (aneurysm) که با نام های رگ برآمدگی و فتق شریان نیز شناخته می شود ، به قسمتی از جدار ضعیف شده در یک شریان اشاره دارد که بصورت یک تاول متورم می شود. شریان‌ها ، رگ‌های بزرگی هستند که خون اکسیژن دار را از قلب به سایر قسمت‌های بدن می‌رسانند. اگر دیواره یک شریان ضعیف شود ، نیروی خون عبوری می‌تواند باعث ایجاد یک برآمدگی در رگ شود. این عارضه معمولاً دردناک نیستند و تا زمانی که آنوریسم پاره نشده است ، ممکن است ندانید که به این عارضه دچار هستید. در صورت پارگی ، می‌تواند بسیار خطرناک و یا حتی کشنده باشد. این عارضه با مراجعه به متخصص و جراح مغز قابل تشخیص بوده و پس از آن ، با ارائه بهترین راهکار توسط ایشان ، تحت درمان قرار خواهد گرفت.
این عارضه می‌تواند در هر یک از شریان‌های بدن شکل بگیرد و انواع زیر را شامل می شود :
- آنوریسم مغزی : آنوریسم روی یک شریان در مغز ایجاد می شود. رایج‌ترین نوع آنوریسم مغزی ، ساکولار است که شبیه به یک کیسه خون (تاول) به شریان متصل است.
- آنوریسم کاروتید: این نوع از رگ برآمدگی در شریان‌های کاروتید که خون را به مغز ، گردن و صورت می‌رسانند ، شکل می‌گیرد.
فتق شریان چقدر رایج است؟
آنوریسم‌های مغزی پاره نشده بین ۲ تا ۵ درصد از افراد سالم را تحت تأثیر قرار می‌دهند و حدود ۲۵ درصد از آنها دارای چندین مورد رگ برآمدگی هستند. بخش عمده ای از این عارضه مغزی در بزرگسالی ایجاد می‌شوند ، اما در کودکان نیز می‌توانند رخ دهند.
چه کسانی در معرض خطر آنوریسم هستند؟
انواع مختلف آنوریسم‌ها بر گروه‌های مختلف تأثیر می‌گذارند. نوع مغزی آن بیشتر در زنان و آنوریسم‌های آئورت بیشتر در مردها دیده می‌شوند.
همچنین فتق شریان مغزی در افراد مبتلا به فشار خون و سیگاری بیشتر دیده می شود.
علائم و نشانه های رگ برامدگی چیست؟
در بسیاری از موارد ، افراد از وجود آنوریسم بی‌خبر هستند. اگر این رگ برآمدگی پاره شود ، یک موقعیت اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد. علائم پارگی آنوریسم به صورت ناگهانی بروز می‌کند ، و شامل موارد زیر می باشد:
- درد ناگهانی و شدید در سر ، به طوری بیمار می گوید تا بحال چنین سردردی را تجربه نکرده است
- از دست دادن ناگهانی هوشیاری پس از یک سردرد شدید
- تهوع و استفراغ ناگهانی
تشخیص و درمان چگونه آنوریسم
اگر علائمی وجود داشته باشد که نشان‌دهنده احتمال وجود آنوریسم باشد ، پزشک تست‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن ، ام‌آرآی یا آنژیوگرافی مغزی انجام می‌دهد.
فتق شریان چگونه درمان می‌شود؟
اگر پزشک شما متوجه آنوریسمی شود که هنوز پاره نشده است ، وضعیت شما را با دقت زیر نظر خواهد گرفت و بسته عوامل مختلفی مثل شکل و سایز آنوریسم تصمیم و توصیه به درمان می کند وهدف از درمان نیز این است که از پاره شدن آن جلوگیری شود.
بسته به نوع ، محل و اندازه آن ، درمان می‌تواند شامل تجویز دارو یا جراحی باشد. پزشک ممکن است داروهایی برای بهبود جریان خون ، کاهش فشار خون یا کنترل کلسترول تجویز کند. این درمان‌ها می‌توانند به کند کردن رشد این عارضه و کاهش فشار بر دیواره شریان کمک کنند.
نوع بد شکل و بزرگ این عارضه که در آن رگ در معرض خطر پاره شدن است ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. اگر این فتق شریان پاره شود نیز به جراحی نیاز خواهید داشت.
انواع جراحی برای درمان آنوریسم شامل موارد زیر باشد:
ترمیم آنوریسم از طریق جراحی اندوواسکولار(جراحی بسته) : در جراحی اندوواسکولار ، تحت بیهوشی کامل پزشک یک کاتتر (لوله نازک) را وارد رگ می‌کند(شریان فمورال از کشاله ران یا شریان رادیال در مچ دست). از طریق این کاتتر ، جراح چندین کویل (مارپیچ سیمی از جنس پلاتین) را داخل رگ برآمدگی قرار می دهد (کویلینگ اندو واسکولار) این عمل جریان خون به آنوریسم را کاهش داده و خطر پاره شدن را از بین می‌برد.
جراحی باز یا کلیپینگ میکروواسکولار(microvascular cliping): در برخی موارد بسته به شکل و موقعیت آنوریسم و ویژگی های آناتومیکی عروق مغز بیمار جراح از این روش استفاده می کند.
ابتدا جراح قطعه ایی از جمجمه را برداشته (کرانیوتومی) و بعد از باز کردن پرده های مغز و پیدا کردن فتق شریان یک گیره فلزی در پایه آنوریسم قرار می‌دهد تا جریان خون به آن قطع شود.
انتخاب بین این دو روش بیش از همه به ویژگی های آنوریسم بیمار و تجربه جراح دارد و بهترین انتخاب باید توسط پزشک جراح اعصاب فوق تخصصی که به هر دو روش تسلط دارد و یا توسط تیمی که هر دو جراح اندوواسکولار و جراح اعصاب را دارد بصورت تیمی انتخاب شود.
چگونه می‌توان از رگ برآمدگی پیشگیری کرد؟
شما همیشه نمی‌توانید از آنوریسم جلوگیری کنید ، اما می‌توانید با یک سبک زندگی سالم ، خطر ایجاد آن را کاهش دهید. برخی از این اقدامات در یک سبک زندگی سالم ، شامل موارد زیر می باشد:
- داشتن رژیم غذایی سالم برای قلب و عروق
- ورزش منظم
- حفظ وزن در محدوده نرمال
- ترک یا اجتناب از سیگار
